Beste aldeak nola funtzionatzen duen erakusten dizun esperientzia argigarria. Horrela definitzen du Elena Galán Basque Centre for Climate Changeko doktorego ondoko ikertzaileak Nafarroa Beherean artzain gisa izan zuen esperientzia.

Beste aldeak nola funtzionatzen duen erakusten dizun esperientzia argigarria. Horrela definitzen du Elena Galán Basque Centre for Climate Changeko doktorego ondoko ikertzaileak Nafarroa Beherean artzain gisa izan zuen esperientzia.

Kalkuluen arabera, urtero milioi erdi pertsona hiltzen dira klima-aldaketaren ondorioz, baina, Valladaresek azaldu zuenez, krisia askoz haratago doa. “Gaixotasun infekziosoen transmisio-bektoreen banaketari eragiten dio, bihotz- eta arnas-gaixotasunen sintoma asko zailtzen ditu, uraren eta elikagaien eskuragarritasunari eragiten dio, eta gizakion migrazio-mugimenduen erdiak baino gehiago bultzatzen ditu. Egia esan, zeharka bada ere, dozenaka milioi pertsona hiltzen dira urtean”.

Elisa Sainz de Murieta geologian doktorea da eta klima-aldaketaren inpaktuak ikertzen ditu, baita ingurumen-politikak eta egokitzeko neurriak ere, beti ikuspuntu sozioekonomiko batetik ikusita. Galdera sinple batekin abiatu du hitzaldia: non gaude orain?

20 urte bete ditu aurten Lurgaia Fundazioak. Iraganari, orainari eta etorkizunari dagokienez, zer azpimarratuko zenukete? Zer alderditan eragingo zenukete? Zein da zuen lan-filosofia?

Gure filosofia, hain zuzen ere, benetako lana da, ez hitzak bakarrik.

Nolatan Artikoan? Zer du hark berezi?

Bada Geologia hasi nuen UPV/EHUn eta orduan deskubritu nuen itsasoa iraganean zelakoa zen ikertuz klima aldaketa estudiatu nezakeela. Ildo horretatik segitzeko, masterra Bordeleko Unibertsitatean egin nuen Paleozeanografian. Hasiera batean nire asmoa Bizkaiko Golkoarekin edo Marokoko Atlantikoko kostaren eboluzio ozeanografikoarekin zer ikusia zuen masterreko lana egitea zen, baina azken momentuan eta kasualitatez Kanadako Artikoa aztertzeko sedimentu batzuk eman zizkidaten eta horrela bukatu nuen Artikoratzen.

Bere hitzadian zehar eta ondoko elkarrizketan ere Irene Bañosek bereziki nabarmendu zuen hezkuntzak eta ingurumenari buruzko informazioak nolako garrantzia duten herritarrek arazoaren larritasuna uler dezaten. “Ez dira inpaktu abstraktuak soilik, pertsonengan oso eragin zuzenak baizik: klima-aldaketak eragindako migrazioak, goseteak, gaixotasunak eta galera ekonomikoak” azaldu zuen.

 

EKOSISTEMAK ETA BALIABIDE NATURALAK

Pertsonen, planetaren, klimaren eta gure ekonomiaren mesedetan biodibertsitatea berreskuratu ahal izateko:

• Gobernantza mekanismo berriak
• Espezie eta habitat babestuak zaintzea
• Nekazaritza eta basogintza sektoreek biodibertsitatea mantentzen laguntzea
• Naturan oinarritutako irtenbideak
• Birnaturalizazioa eta hiri azpiegitura berdeak

OSASUNA, ELIKADURA ETA TOKIKO GARAPENA

Urte bukaerara iritsi baina lehen 75.000 eta 100.000 otordu artean jaso eta emango ditu Orekak, 150 eta 200.000 € arteko balioa duten 30 tona jaki, hain zuzen.

Haien eginkizuna bete duten eta alferrik eralgitako jakien pilara gehitu ez diren 30 tona jaki.

Klima aldaketa esaten zaio Lurreko klimaren aldaketa globalari. Aldaketa hori kausa naturalengatik eta gizakiaren ekintzagatik gertatzen da, eta klima-parametro guztietan gertatzen da: tenperatura, prezipitazioak, hodeiak, etab., denbora-eskala oso desberdinetan.

Europaren helburu esklusiboa ez bada ere, helburu nagusia herritarren bizi-kalitatea hobetzea da. Esparrua Green Dealen onartutako GJHak dira, eta “Eraikuntza-esparrua Europako Bauhaus berria da, eta eraikitzeko modu guztia berraztertzea dakar, irizpide horien arabera, gizartearen industrializazio prozesuak irizpide artistikoekin eta herritarren bizi-kalitatearekin lotura dauka. Gerra arteko Alemanian S.XXI. mendean izandako esperientzia errepikatu nahi da: Beautiful/ Sustainable/Together.”

Caty Arévalo, ingurumen arloko informazioan espezializatutako kazetaria, EFEverde-ren sortzaileetako bat eta BBVA Fundazioaren 2017ko Biodibertsitatearen Kontserbazio sariduna, gizarte inflexio puntuen kontzeptuaz aritu zen “Planeta salbatzeko aukerak” jardunaldian: hau da, efektu biderkatzaile handia duten aldaketak, gai direnak eraldaketak eragiteko eskala handian, lagungarri izan daitezkeenak neurri handi batean ingurumen arazoei aurre egiteko.

ECODESeko zuzendari exekutiboak, Victor Viñualesek, arreta berezia jartzen du epe luzerako (2050) eta epe labur eta ertainerako (2030) begiradan. Gaur egun, berrogeita hamaika mila milioi tona berotegi gas daude munduan, eta 2050erako helburua zero karbono-emisio garbi lortzea da. Beraz, gogorarazi du zientzialariek erritmoak azkartzeko eskatu dutela, eta eragin zuzena duela bidezko trantsizioaren kontzeptuan eta horrek dakarren horretan, legeak, teknologia, ohiturak eta balioak aldatzea. Horri gehitzen dio askotariko talentua ondo kudeatzeko garrantzia eta beharra dugula.

Kostaldean hazi da, egunero itsasoa ikusiz, eta txikitatik ikusi du kostaldea aldatzen. Beti izan du itsasoarekiko, edo naturarekiko pasio edo kuriositatea. Horregatik ikasi zuen geologia, horregatik espezializatu zen itsas ingurunetan, eta horregatik dabil klima aldaketa eta itsas mailaren aldaketak ikasten.

Ikerketaren oinarria

Ministerioa bera ere eraldaketa-prozesu honetan murgilduta dago, badakigu aurkezten zaizkigun erronka sozial eta teknologikoetara egokitu behar dugula eta gizartearen beharrei erantzun behar diegula. Kontua ez da soilik azpiegiturak egitea, kontua ez da errealitatetik aldentzea, kontua ekoizpen-sare osoari eragiten dion erregulazio eraldatzailea sortzea da.

Inmaculada Ordiales ekonomia doktoreak eta CESeko azterketa arloko kideak ez du zalantzarik: “Digitalizaziorik gabe, ezin daiteke bete Europako deskarbonizaziorako ezarri duen ibilbide orria”. Ezinbesteko tresna da klima aldaketaren aurkako borrokan, eta hiru modutan lagun gaitzake. Lehenik, aukera ematen digu klimaren egoeraren segimendua egiteko, milioika daturen monitorizazioaren bidez, baita predikzio zehatzagoak egiteko aukera ere.

Iñaki Alonsok hiri handietan ematen ari den herritarren etengabeko kontzentrazioaren paradoxa azpimarratzen du; gero eta elkartuago gaude eta gero eta konexio teknologiko gehiago ditugu, baina aldi berean bakardadearen sentsazioa izugarri ari da hazten gure artean.

sAtt estudioak, non kontseilari delegatua baita, arkitektura kolaboratiboaren hainbat forma lantzen ditu, hala etxebizitzei nola laneko espazioei aplikatzen zaiena; izan ere, arkitekturak zehaztu dezake nola bizi garen eta nola erlazionatzen garen, erresilienteagoak izan gaitezen krisi sistemikoetan.»

Andreu Escrivá anbientologoa, biodibertsitatean doktorea eta idazlea da, eta Escuela de Comunicación Ambiental 2021: comunicar la transición energética y climáticaren hirugarren edizioan parte hartu du. Ez du ezkutatu nahi pertzepzio-aldaketak zailak izaten direla eta bat-batean planteatzen baditugu, jendeak baztertuko dituela eta tematu egingo dela. Denok zirimiri batekin bezala busti behar dugu eta noizean behin euri zaparradaren batekin, iraunkortasunaren mezua barneratzea behar dugulako.

Alde horretatik, aurre egin eta kudeatu beharreko lau krisi handiak jartzen ditu mahai gainean: berotze globala, biodibertsitatearen krisia, baliabideen gehiegizko ustiapena, eta kutsaduraren krisia. Horri dagokionez, esan du Europar Batasunak lidergo handia hartu duela negoziazioetan. Horren adibide da Europako Itun Berdea, ikuspegi holistikoarekin koherentea den proposamena. Ekonomiaren deskarbonizazioan eta horrek ekarriko duen garrantzian ere eragin du, baita finkatutako helburuak lotesleak izatearen garrantzian ere. Beste alderdi garrantzitsu bat ere landu da: finantzazioa.

Mikel Gonzalez-Eguinok eman nahi duen mezuaren muinetako bat da "berandu goazela" baina "oraindik lortu dezakegula". BC3 Klima aldaketaren Euskal Zentroko ikerlari seniorra da eta Green Deal: ¿punto de inflexión frente a la crisis climática? Uda Ikastaroaren zuzendarikidea.

Bere hitzaldian, ingurumen-legeriaren oraintsuko historia, ingurumenean espezializatutako fiskaltza sortu zenetik azken 15 urteetan izandako aldaketak, eta duela gutxiko gertaera batzuk aztertu zituen, hala nola Klima aldaketaren Legea eta hondakinei buruzko Lege-proiektua. Ildo horretan, Antonio Vercherrek egiten ari diren "aparteko ahaleginak" eta duela urte batzuk pentsaezinak ziren emaitzak azpimarratu zituen.

Azterlan hori duela 15 urtetik egiten da Valentzian, Asturiasen, Sabadellen eta Gipuzkoan, beren lehen kontsulta ekografikora zihoazen emakumeekin, haurdun geratu eta haurdunaldiaren eta, ondoren, haurraren garapenaren kontrol zorrotza onartzean (www.proyectoinma.org).

Biomimesia (bio = bizitza, mimesis = imitazioa) tekno-zientzia gisa garatzen ari da. Aristotelesek eta Platonek jada planteamendu biomimetikoak pentsatu zituzten, adibidez, Leonardo Da Vincik tramankulu hegalariak diseinatu zituen hegaztien hegaldia imitatuz. Orain diziplinak "egunsenti berri" bat bizi du, bere filosofia praxira nola eraman. Nola ikasi adimen artifizialera eramaten.  Eraikitzen ari den tekno-zientzia da. Korrika egiten ikasten duen ume bat bezalakoa. “Laster egin behar dugu, ingurumen arazoak ditugulako”.

Sinposioan bildutako hizlarien artean Carlos Duarte itsas biologo eta ozeanografoa nabarmendu zen, Saudi Arabiako Abdullah Erregea Unibertsitateko irakasle eta ikertzailea, eta ikerketa aitzindarien egilea klima aldaketaren eta ozeanoen arteko harremanean, ekosistemen leheneratzean eta arrantza jasangarrian. 2019an, bere ikerketengatik BBVA Fundazioak ematen duen Fronteras del Conocimiento saria irabazi zuen Kontserbazio Biologia eta Ekologia kategorian.

“Ezin da ekonomia eta errealitate jasangarriranzko trantsiziorik egin enpresa txiki eta ertainak tartean sartu gabe, enpresa horiek osatzen baitute gure herrialdeko ekoizpen-sarea (Espainiako enpresen % 96k 10 langile baino gutxiago dituzte). ETEak klima-aldaketara egokitzeak dakarren aukeraz konbentzitzea lortzen ez badugu, enpresa handiak eta finantza-sistema egiten ari diren ahalegina ez da nahikoa izango.